ارائه الگوی روایت شناسانه مثنوی معنوی براساس عنصر زمان در روایت ژرار ژنت

چکیده

کارکرد عنصر زمان در گستره ادبیات داستانی، همواره از مناظر و ابعاد گوناگونی نمایانده شده است. در واقع برای گفتن یا نوشتن روایت داستان، بدون قید زمان غیر ممکن می‌نماید. براساس نظریه ژنت وقتی رویدادها هنگام وقوع و بر سر جای خود روایت نمی‌شوند، توالی رویدادهای داستان، در روایت به هم می‌ریزد. وقایعی که رویدادهای آینده را بازگو می‌کند و وقایعی که رخدادهای گذشته را بازگو می‌کند (پس نگاه) نامیده می‌شوند. هدف از تحقیق حاضر تحلیل روایت‌های کوتاه و بلند مثنوی با نظریه ژنت که یکی از جدید‌ترین نظریات درباره عناصر زاویه دید و زمان در روایت است، می‌باشد. تحقیق حاضر به روش توصیفی – تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته است. حاکی از آن است که: مولوی در مثنوی معنوی چگونه در پردازش داستان‌ها به زیبایی و مهارت هر چه تمام‌تر از ظرفیت‌های ادبی- روایی عنصر زمان و زاویه دید برخوردار است که باعث جاودانگی اثر وی در اذهان شده است. روایت در مثنوی به صورت خطی جریان نمی‌یابد، زیرا دارای شکست‌های فراوانی است که به دلیل عوامل متعددی در روایت به وجود می‌آید. مولوی برای بازگشت از این گسست‌ها به ادامه روایت، از شیوه‌های منحصر به فرد استفاده می‌کند تا روایت شنو را دوباره در جریان و فضای روایت قطع شده قرار دهد. فرمول‌های بازگشت در مثنوی تنها مواقعی که راوی به سبب گسست‌های تفسیری از خطر سیر روایت اصلی بیرون می‌آید و سپس قصد دارد بازگردد، استفاده نمی‌شود بلکه در توضیحات راوی درباره فضا یا شخصیت‌های خود داستان اصلی نیز بکار می‌رود.