جمشید میان ناخودآگاه اسطوره و حماسه: تأملی بر زبان، میل و هویت در روایت‌های اوستا و شاهنامه
کلمات کلیدی:
جمشید، شاهنامه، اوستا، روان‌کاوی لکانی، ناخودآگاه، سوژه، میل.چکیده
جمشید، از اسطوره‌ای‌ترین و رازآلودترین پادشاهان فرهنگ ایرانی، در گذار از اوستا به شاهنامه، دچار دگرگونی‌هایی بنیادین در جایگاه و هویت می‌شود؛ از جمشیدِ فرّه‌مند و نظم‌بخش اوستایی، تا پادشاه مغرور و رانده‌شده در منظومۀ فردوسی. این مقاله با تمرکز بر بازخوانی اسطورۀ جمشید، می‌کوشد با اتکا به مفاهیم کلیدی روان‌کاویِ ساختارگرای ژاک لکان، از جمله «مرحلۀ آینه‌ای»، «دیگری بزرگ»، «میل» و «ناخودآگاه ساختارمند مانند زبان»، سازوکارهای زبانی و روانی بازنمایی این پادشاه را واکاوی کند. روش پژوهش کیفی و مبتنی بر تحلیل تطبیقی ـ مفهومی است که بر دو متن محوری، یعنی اوستا و شاهنامه، تمرکز دارد. یافته‌ها نشان می‌دهند که سقوط جمشید نه صرفاً نتیجۀ غرور فردی، بلکه بازتابی از گسست سوژه در برابر ساختارهای میل، قدرت و زبان است؛ سوژه‌ای که در جدال با نگاه «دیگری» و محدودیت‌های گفتار، از انسجام هویتی بازمی‌ماند. این پژوهش با پیوند میان ناخودآگاه اسطوره‌ای و زبان حماسی، کوشیده است تا لایه‌هایی از هویت ایرانی و کشاکش‌های درونی آن را در آیینۀ اسطورۀ جمشید بازتاب دهد.
دانلودها
مراجع
1. Lacan J, Sheridan A. Écrits: A Selection: W. W. Norton & Company; 1977.
2. Fink B. The Lacanian Subject: Between Language and Jouissance: Princeton University Press; 1995.
3. Lacan J, Sheridan A, Fink B. The Mirror Stage as Formative of the I Function as Revealed in Psychoanalytic Experience. Écrits: A Selection1949. p. 75-81PB - W. W. Norton & Company.
4. Žižek S. The Sublime Object of Ideology: Verso; 1989.
5. Evans D. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis: Routledge; 1996.
6. Žižek S. Enjoy Your Symptom!: Jacques Lacan in Hollywood and Out: Routledge; 1992.
7. Malek al-Shoara Bahar. Majmal al-Tawarikh wa, al-Qisas. Tehran: Asatir; 2010.
8. Modaresi F, Hiro I. Encyclopedia of Iranian Myths. Tehran: Persian Myths Publishing; 2022.
9. Bahar M. Research on Iranian Myths. Tehran: Toos; 2002.
10. Doostkhah J. Avesta. Tehran: Morvarid; 1997.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 نسرین سادات شریفی (نویسنده); رحیم طاهر; رضا فهیمی (نویسنده)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
