بررسی تطبیقی مراثی ابن رومی و احمد شاملو: تحلیل ساختار زبانی، تخیل و تصویرسازی

چکیده

مرثیه به‌عنوان یکی از دیرینه‌ترین انواع ادبی و درون‌مایه‌های شعری، در طول تاریخ ادبیات اشکال متنوعی به خود گرفته است. این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی مراثی ابن‌رومی (شاعر عرب قرن سوم هجری) و احمد شاملو (شاعر معاصر ایرانی) انجام شده است. با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی و رویکرد ادبیات تطبیقی، مراثی این دو شاعر از منظر محتوایی (فردی و اجتماعی)، ساختار زبانی، تخیل و تصویرسازی مورد مقایسه قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مراثی ابن‌رومی بیشتر پیرامون اعضای خانواده (مادر، همسر، برادر و سه فرزند)، خلفا و امیران، بزرگان شیعه و سرزمین بصره شکل گرفته است، درحالی‌که مراثی شاملو عمدتاً به چهره‌های ادبی منادی آزادی همچون فروغ فرخزاد و جلال آل‌احمد اختصاص دارد. از نظر ساختار زبانی، هر دو شاعر از زبانی محکم و استوار با گرایش به مضامین فلسفی و عقلانی بهره برده‌اند، با این تفاوت که در مراثی شاملو جنبه‌های عرفانی بیشتر نمایان است و ابن‌رومی با به‌کارگیری واژگان نرم و روان و اسلوب تصویری، اندوه و ناله‌های خود را هنرمندانه‌تر ترسیم می‌کند. در زمینه تخیّل نیز هر دو شاعر از مرزهای معمولی فراتر رفته و در فراسوی لایه‌های زبان سیر می‌کنند، اما ابن‌رومی در کاربرد تشبیهات و استعارات و انتقال حزن و اندوه موفق‌تر عمل کرده است.