نقد روانکاوانه بر اشعار مهدی اخوان ثالث: واکاوی ناخودآگاه اجتماعی و سیاسی در لایه‌های درونی متن

چکیده

این مقاله به بررسی روانکاوانه اشعار مهدی اخوان ثالث پرداخته و تلاش می‌کند لایه‌های عمیق اجتماعی و روانی نهفته در این اشعار را شناسایی کند. اخوان ثالث با بهره‌گیری از زبانی پیچیده و نمادین و استفاده از تصاویر و تمثیل‌های متنوع، به‌ویژه مفاهیمی چون نوستالژی، بیگانگی، و رنج جمعی، توانسته است دغدغه‌ها و تجربه‌های ناخودآگاه جامعه ایرانی را در دوران خود به تصویر بکشد. در این پژوهش، از نظریات فروید و لاکان برای تحلیل لایه‌های ناخودآگاه اجتماعی و روانی این اشعار استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که اخوان ثالث از زبان و تکنیک‌های شعری به‌عنوان ابزاری برای بازتاب تجربه‌های سرکوب‌شده و پنهان جامعه بهره برده و توانسته است یک فضای هنری را ایجاد کند که نمایانگر مقاومت اجتماعی و روانی در برابر فشارهای سیاسی و فرهنگی است. این مقاله همچنین اشعار اخوان ثالث را با دیگر شاعران هم‌عصر او، از جمله فروغ فرخزاد و احمد شاملو، مقایسه می‌کند تا جایگاه منحصربه‌فرد او را در ادبیات معاصر فارسی نشان دهد. پیشنهادات پژوهشی این مقاله بر لزوم بررسی تطبیقی دقیق‌تر اشعار او و استفاده از رویکردهای روانکاوانه مدرن برای تحلیل ابعاد اجتماعی و روانی آثار او تأکید دارد. این مقاله با روشن‌سازی نقش و جایگاه اخوان ثالث به‌عنوان یک شاعر اجتماعی-سیاسی، به درکی عمیق‌تر از پیوند شعر و ناخودآگاه جمعی در ایران معاصر می‌پردازد.