مقایسۀ اخلاق سیاسی در ایران عصر غزنوی (با تکیه بر تاریخ بیهقی) و دوران معاصر
Keywords:
اخلاق سیاسی, تاریخ بیهقی, غزنویان, سیاست معاصر, فساد اداریAbstract
تاریخ بیهقی به عنوان یکی از متون برجسته‌ی تاریخی-ادبی فارسی، بازتاب‌دهنده‌ی ارزش‌ها و ضدارزش‌های اخلاقی در عصر غزنوی است. این پژوهش با هدف مقایسه‌ی اخلاق سیاسی در عصر غزنوی (با تکیه بر تاریخ بیهقی) و دوران معاصر، به روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تطبیقی انجام شده است. داده‌های تاریخی از متن تاریخ بیهقی استخراج و با نمونه‌های امروزیِ فساد، عدالت و مصلحت‌گرایی در سیاست مقایسه شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که در عصر غزنوی، اخلاق سیاسی شدیداً تحت تأثیر تمایلات فردی حاکمان مانند سلطان محمود و مسعود بود و مفاهیمی چون وفاداری، خیانت و عدالت اغلب تابعی از روابط شخصی و قدرت مطلقه محسوب می‌شد. در مقابل، در عصر حاضر، حاکمیت قانون، نهادهای نظارتی و نقش افکار عمومی تا حدی از خودکامگی کاسته است، هرچند برخی الگوهای اخلاقی مانند مصلحت‌گرایی افراطی و فساد اداری همچنان تداوم یافته‌اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تفاوت اصلی بین دو دوره در نهادینه شدن سازوکارهای کنترل قدرت است؛ در حالی که در دوره‌ی غزنوی، فقدان نهادهای مستقل به گسترش دسیسه‌های درباری و بی‌عدالتی منجر می‌شد، امروزه سازوکارهایی مانند رسانه‌های آزاد، انتخابات و نهادهای ضدفساد هرچند ناکامل امکان نظارت بر اخلاق سیاسی را فراهم کرده‌اند. این مطالعه به این نتیجه می‌رسد که تاریخ بیهقی می‌تواند به عنوان آینه‌ای برای فهم تداوم و تحول اخلاق سیاسی در گذر زمان مورد استفاده قرار گیرد و هشدار می‌دهد که ضعف نهادهای نظارتی در هر دوره‌ای می‌تواند به بازتولید الگوهای فساد و بی‌اخلاقی بینجامد.
Downloads
References
1. Meisami JS. Persian Historiography to the End of the Twelfth Century. Edinburgh: Edinburgh University Press; 1999.
2. Vera A. Continuity and Disruption in Iran's Political Ethics2016.
3. Weber M. Economy and Society. Berkeley: University of California Press; 1978.
4. Foucault M. The Subject and Power. Chicago: University of Chicago Press; 1982.
5. Abrahamian E. Iran Between Two Revolutions2008.
6. Daniel EL. The Rise and Development of Persian Historiography. Iranian Studies. 2011;44(5).
7. Bosworth CE. The Ghaznavids: Their Empire in Afghanistan and Eastern Iran 994-1040: Edinburgh University Press; 1963.
8. Asgharzadeh A. The Political Economy of Iran: From the Constitutional Revolution to Today2017.
9. Hajjarian S. Republic: Demystification of Power2001.
10. Saree al-Qalam M. Iran's Political Culture2019.
11. Monajem R. Political Ethics in Medieval and Modern Iran. Journal of Middle Eastern Studies. 2018;12(3).
12. Tabatabaei SJ. The Decline of Political Thought in Iran2006.
13. Hajjarian S. From Sacred Witness to Witness Play: The Islamic Republic and the Crisis of Legitimacy2000.
14. Yusofi Eshkevari H. Ethics and Power in Islamic Political Thought. Iranian Journal of Philosophy. 2015;9(2).
15. Bayhaqi AM. Bayhaqi's History2004.
16. Abrahamian E. Iran Between Two Revolutions. Princeton: Princeton University Press; 1982.
17. Saffari S. Beyond Shariati: Modernity, Cosmopolitanism, and Reform in Iranian Political Thought. Middle East Critique. 2017;26(4).
18. Rezāqoli A. The Sociology of Elite Killing1998.
19. Ameli SR. Administrative Corruption in Iran: From History to Today2016.
20. Khomeini R. Islamic Government1969.
21. Shafiei Kadkani MR. Iranian Political Treatises and the Ethics of Governance2011.
22. Huntington S. Political Order in Changing Societies1996.
23. Mottahedeh R. Loyalty and Leadership in an Early Islamic Society. Princeton: Princeton University Press; 1980.
24. Adib-Moghaddam A. A Critical Introduction to Khomeini: Cambridge University Press; 2020.
Downloads
Published
Submitted
Revised
Accepted
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 پرویز شیبانی
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
