بررسی و تحلیل هنجارگریزی در شعر عطار: مطالعه موردی منطق‌الطیر، الهی نامه، مصیبت نامه و اسرار نامه
کلمات کلیدی:
عطار, زبان شعر, فرمالیسم, هنجارگریزی, مثنوی های عطارچکیده
این پژوهش، با رویکردی علمی و انتقادی، به تحلیل انواع هنجارگریزی‌های موجود در مثنوی‌های منطق‌الطیر، الهی نامه، مصیبت نامه و اسرار نامه پرداخته و کمیت و کیفیت کاربرد آن‌ها را بررسی می‌کند. ادبیات به عنوان یک هنر زبانی، نقش مهمی در جلب توجه مخاطب دارد. هدف از این مطالعه، بررسی هنجارگریزی‌های زبانی در مثنوی‌های عطار نیشابوری می‌باشد. زبان ادبی با هنجارگریزی از نرم‌های معمول زبان شکل می‌گیرد و این انحرافات زبانی می‌توانند به تأثیر بیشتر ادبیات کمک کنند. اگرچه مفهوم هنجارگریزی از مباحث نسبتاً جدید مکتب فرمالیسم است، اما ذات ادبیات همواره با این انحرافات زبانی گره خورده است. در این میان، عطار نیشابوری با بهره‌گیری از انواع هنجارگریزی‌های معنایی، نحوی و آوایی، توانسته است به برجسته‌سازی و ادبیت شعر خود دست یابد. هنجارگریزی معنایی شامل خلق تصاویر شعری از تشبیه، استعاره، تشخیص و کنایه است که به کلام شاعر خصلتی شاعرانه می‌بخشد. همچنین به ضرورت وزن و موسیقی، عطار دست به هنجارگریزی نحوی می‌زند و برای آشنایی‌زدایی و ایجاد غرابت کلام، از هنجارگریزی آوایی بهره می‌برد. استفاده از واژگان کهنه و منسوخ نیز از ویژگی‌های بارز شعر اوست. هرچند هنجارگریزی گویشی در شعر او کم‌رنگ است، اما واژگان لهجه نیشابوری و لهجه‌های خراسان در شعرش دیده می‌شود.
دانلودها
مراجع
1. Shamisa S. Meaning and Expression (Rhetoric). Tehran: Payame Noor; 2007.
2. Bertens H. The Basics of Literary Theories. Abolghasemi MR, editor. Tehran: Nashr-e Mahi; 2015.
3. Mashayekhi HR, Khodadadi Z. A Study of Deviation from the Norm in a Selection of Nizar Qabbani's Poems. Arabic Contemporary Literary Criticism Research Quarterly. 2012;2(2):50-78.
4. Shafiei Kadkani MR. The Music of Poetry. Tehran: Agah; 2005.
5. Shafiei Kadkani MR. Paper Spring (Fifty Unpublished Poems by Shafiei Kadkani). Bukhara Magazine. 2009(67-68):7-32.
6. Khalili Jahantigh M. The Apple of the Soul's Garden: An Inquiry into the Artistic Techniques and Devices in Rumi's Ghazals. Tehran: Sokhan; 2001.
7. Ahmadi B. Structure and Interpretation of the Text. Tehran: Markaz; 1991.
8. Moin M. Moin Dictionary. Tehran: Amir Kabir; 1992.
9. Anousheh H. Persian Literary Encyclopedia. Tehran: Sazman-e Chap va Entesharat; 1997.
10. Zarrinkoob A. Aristotle and the Art of Poetry. Tehran: Morvarid; 1978.
11. Nafisi A. Defamiliarization in Literature. Kayhan Farhangi Monthly. 1989;6(2):34-7.
12. Servatian B. Expression in Persian Poetry. Tehran: Entesharat-e Barg; 1999.
13. Alavi Moghadam M, Ashrafzadeh R. Meaning and Expression (Rhetoric). Tehran: SAMT; 2005.
14. Pournamdarian T. A Meeting with the Simurgh: Seven Articles on the Mysticism, Poetry, and Thought of Attar. Tehran: Pajooheshgah-e Olum-e Ensani va Motaleat-e Farhangi; 1996.
15. Rajai MK. Ma'alem al-Balagha (Landmarks of Rhetoric). Shiraz: Farabi; 2013.
16. Homai Ja-D. The Arts of Rhetoric and Literary Devices. Tehran: Nashr-e Homa; 2007.
17. Al-Hashemi A. Jawahar al-Balagha (The Jewels of Rhetoric). Erfan H, editor. Qom: Nashr-e Balaghat; 2006.
18. Fotouhi M. Stylistics: Theories, Approaches, and Methods. Tehran: Sokhan; 2012.
19. Safavi K. From Linguistics to Literature. Tehran: Sureh-ye Mehr Publications; 2011.
20. Hagh-shenas M-A. Phonetics. Tehran: Agah; 1977.
21. Sanai Ghaznavi Aa-MMiA. Divan-e Ash'ar (Collected Poems). Razavi M, editor. Tehran: Sanai; 2001.
22. Nima Y. The Neighbor's Words. Tehran: Donya; 1972.
23. Bahar M-T. Stylistics. Tehran: Zavvar; 2011.
24. Dastghib A-A. The Poet of Defeat. Tehran: Amitis; 2006.
25. Sajjudi F. Deviation from the Norm in the Poetry of Sohrab Sepehri. Quarterly Journal of the Iranian Research Center for Persian Studies in Pakistan. 1997(51).
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 رحمت الله امیدپور, کامران مهرگان, شهین قاسمی (نویسنده)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
