مقایسه ساختارهای زبانی جاماسب نامه در سه سنت متنی ایرانی

چکیده

اماسب‌نامه یکی از متون مهم در سنت دینی و ادبی ایران باستان و از منابع اصلی فرجام‌شناسی زرتشتی است که در قالب گفت‌وگو میان گجشتاسپ و جاماسب، حاوی پیش‌گویی‌هایی درباره آینده بشری و کیهانی است. این متن به سه زبان پهلوی، پازند و فارسی در دست است و بررسی ساختارهای زبانی آن می‌تواند در شناخت تحولات نحوی زبان‌های ایرانی میانه و نو مؤثر باشد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل و مقایسه ساختارهای دستوری در بخش پهلوی این اثر، به بررسی افعال، ضمایر متصل و ترکیبات اضافی پرداخته است. رویکرد پژوهش توصیفی‌ـ‌تحلیلی است و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است. نسخه پهلوی مودی به‌عنوان متن پایه انتخاب و با نسخه‌های دیگر مانند آثار وست، بنونیست، مسینا و اشه تطبیق داده شده است. نتایج نشان می‌دهد افعال در متن پهلوی عمدتاً به‌صورت مرکب ظاهر شده‌اند که نشانه‌ای از پویایی نحوی زبان پهلوی است. ضمایر متصل نقش مهمی در انسجام جمله‌ها ایفا کرده و اغلب در جایگاه‌های فاعلی و مفعولی قرار دارند. ترکیبات اضافی نیز ساختاری پیچیده و چندلایه دارند که در مقایسه با متون پازند و فارسی دستخوش ساده‌سازی شده‌اند. این تفاوت‌ها بازتاب‌دهنده فرایندهای تاریخی در تحول زبان و انتقال مفاهیم دینی در سنت زرتشتی است.