تحلیل گفتمان قدرت و زبان در متون تاریخی و ادبی قرن پنجم هجری با نگاهی به تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوران

چکیده

این مقاله به تحلیل گفتمان قدرت و زبان در متون تاریخی و ادبی قرن پنجم هجری پرداخته است و نقش زبان را در بازنمایی قدرت و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوران مورد بررسی قرار می‌دهد. پژوهش حاضر بر اساس نظریات تحلیل گفتمان انتقادی و با بهره‌گیری از دیدگاه‌های میشل فوکو و نورمن فرکلاف، به بررسی چگونگی استفاده از زبان برای مشروعیت‌بخشی به قدرت‌های حاکم و همچنین چگونگی بازتاب تحولات اجتماعی و سیاسی از طریق زبان در این متون می‌پردازد. در این تحقیق، نمونه‌هایی از متون تاریخی مانند تاریخ بیهقی و تاریخ یمینی و اشعار شاعران بزرگی همچون فرخی سیستانی و عنصری مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که زبان در این متون نه تنها ابزاری برای بازنمایی تاریخ و وقایع، بلکه وسیله‌ای برای بازتولید و تثبیت قدرت بوده است. این گفتمان‌ها به‌ویژه از طریق انتخاب واژگان و عبارات خاص، قدرت‌های سیاسی را مشروعیت بخشیده و یا آن‌ها را به چالش کشیده‌اند. در نهایت، این مقاله با توجه به محدودیت‌های پژوهش حاضر، پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده ارائه می‌دهد تا با بررسی متون بیشتر و گسترده‌تر، به درک جامع‌تری از نقش زبان در بازنمایی قدرت در تاریخ اسلام دست یابیم.