نقد تاریخی اجتماعی داستان «بیله دیگ، بیله چغندر» و داستان «نمک گندیده» بر پایۀ نظریۀ کلود دوشه
کلمات کلیدی:
نقد تاریخی , اجتماعی, کلود دوشه, سید محمدعلی جمالزاده, بیله دیگ, بیله چغندر, نمگ گندیده.چکیده
زبان داستان بهعنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای انتقال مفاهیم اجتماعی، تاریخی و فرهنگی در ادبیات بررسی شده است. ادبیات داستانی، بهویژه در قالب طنز، بستری توانمند برای بیان نقدهای اجتماعی فراهم میآورد و نویسندگان بسیاری در تاریخ معاصر ایران از آن بهره گرفتهاند. در این راستا، نظریۀ تاریخیـاجتماعی کلود دوشه، که تمرکز ویژهای بر روایت متنی و نشانههای اجتماعی درون متن دارد، بهعنوان چارچوب نظری این پژوهش انتخاب شده است. بر اساس این نظریه، آثار ادبی بازتابی از ساختارهای اجتماعی، طبقاتی، سیاسی و فرهنگی جامعهاند و با تحلیل آنها میتوان به لایههای پنهان واقعیت تاریخی و اجتماعی پی برد. در این پژوهش، با روش کتابخانهای و تحلیل محتوای متون، دو داستان از محمدعلی جمالزاده، «بیله دیگ، بیله چغندر» و «نمک گندیده»، مورد بررسی قرار گرفتهاند. جمالزاده از نخستین نویسندگانی است که با نگاهی انتقادی و طنزآمیز، ساختارهای قدرت، فساد، تبعیض و نابرابری اجتماعی را در داستانهای خود به تصویر کشیده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که این دو اثر بهروشنی بازتابدهندۀ شرایط اجتماعی، سیاسی و طبقاتی ایران در زمان خود هستند و از طریق نظریۀ دوشه، میتوان چگونگی تأثیر ساختارهای اجتماعی بر شکلگیری بحرانها، فساد اداری و ناهنجاریهای فرهنگی را تحلیل کرد. این پژوهش همچنین نشان میدهد که ادبیات داستانی چگونه میتواند بهمثابه ابزاری برای آگاهیبخشی و نقد اجتماعی عمل کند و بین ساختارهای واقعی جامعه و بازنمایی آن در متن ادبی پیوند برقرار نماید.
دانلودها
مراجع
1. Mohammadi Fasharaki M, Ghafouri A. A sociological reflection on the last work of fiction by Jalal Al-Ahmad with a view to Lucien Goldman's theory. Research Journal of Fiction Literature. 2024;3(1):215-40.
2. Makaryk IR. Encyclopedia of Contemporary Literary Theory. Tehran: Agah; 2011.
3. Duchét C. Histoire et société: Essais de critique historique et sociologique. Paris: Editions du Seuil; 1985. 47 p.
4. Duchet C. Sociocritique. Paris: Nathan; 1979.
5. Zima PV. An Introduction to the Sociology of Literature: The Sociology of the Novel from the Perspectives of Ian Watt, Lukács, Macherey, Goldmann, and Bakhtin. Tehran: Naghsh-e Jahanmehr; 2000.
6. Duchet C. Une écriture de la socialité. Paris: Seuil; 1973.
7. Duchet C, Tournier I. Sociocritique. Dictionnaire universel des littératures. Paris: PUF; 1994. p. 35-72.
8. Khademian T. An Introduction to the Sociology of Cultural Views and Theories. Tehran: Jahan-e Ketab; 2023.
9. Jamalzadeh SM. There was one, there was not one. Tehran: Sokhan; 2000.
10. Weber M. Religion, Power, and Society. Tehran: Hermes; 2010.
11. Mirabbasi M. Characteristics of Meritocracy. Tadbir Journal. 1998:169-82.
12. Shahsavari Fard S. Meritocracy in the society of iran(In a Cartesian doubt). Recent Developments in public law. 2022;1(1):22-40.
13. Hejazi N, Meshgini M. Comparative study on The Little Prince and Animals Farm according to Claude Duchet's sociocritical model. Research in Contemporary World Literature. 2021;26(1):110-42.
14. Yousefian F, Hasan N. A Sociological Analysis of Nader Ebrahimi's Book Ibn-e Mashgaleh. Journal of Contemporary World Literature Research. 2021(84):593-620.
15. Anvari H. Farhang-e Bozorg-e Sokhan (The Great Dictionary of Sokhan). Tehran: Sokhan; 2002.
16. Islami Nodushan MA. Reflection on Hafez. Tehran: Yazdan; 2003.
17. Valipour Hafshejani S. Lucien Goldmann and Genetic Structuralism. Humanities Journal (Semnan). 2008;7(25):129-43.
18. Jamalzadeh SM. old and new. Tehran: Sokhan; 2001.
19. Sam Deliri I. Meritocracy Development in the Economic Management Structure. Iranian Economics Journal. 2005(81):82-9.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 سمیه علیاکبرزاده (نویسنده); ماندانا علیمی; علی فلاح (نویسنده)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.